Wanneer we het over ‘slim’ hebben denken we automatisch aan het IQ: de eenvoudigste visie is dat een hoogbegaafde een IQ-score van 130 of hoger heeft en op één of meerdere gebieden uitblinkt, maar – zoals je verder in dit artikel gaat lezen – hoogbegaafdheid is veel meer dan alleen een IQ-score!
Als je op straat aan een willekeurige voorbijganger vraagt wat hoogbegaafdheid is, komen ze al gauw met termen als Einsteins, betweters of ze vertellen een verhaal over kinderen die op hun 12e al de universiteit hebben afgerond. Deze omschrijvingen staan echter ver af van wat het werkelijk betekent om hoogbegaafd te zijn en zo’n eendimensionale benadering geeft totaal geen inzicht in welke invloed de zijnskenmerken hebben op het dagelijkse leven van een hoogbegaafd persoon en hoe hij of zij met de bijbehorende kwaliteiten en uitdagingen mag leven. Gelukkig is er in de loop der tijd ook een genuanceerdere manier van denken over hoogbegaafdheid en intelligentie ontstaan.
Veel psychologen en onderzoekers zijn het er inmiddels over eens dat er een aantal belangrijke persoonskenmerken is die maakt dat iemand niet alleen ‘hoogintelligent’ is. En ook staat geen enkel persoon helemaal op zichzelf: verschillende factoren zoals opvoeding, omgeving, school en vrienden spelen ook een belangrijke rol bij de ontwikkeling.
Ik zal ik in een reeks artikelen aan de hand van systemische modellen rondom hoogbegaafdheid verder proberen toe te lichten hoe we hoogbegaafdheid terug zien in onze maatschappij. Ik start vandaag met het model van Prof. dr. Tessa Kieboom.
Het model Hoogbegaafdheid van Prof. dr. Tessa Kieboom
Naarmate de intelligentie toeneemt, wordt je bewustzijn ook sterker. Het is juist dit versterkte bewustzijn dat invloed uitoefent op de emotionele kant van hoogbegaafdheid.
Er zijn daarom volgens Tessa Kieboom twee grote pijlers waarop hoogbegaafdheid rust. Het denken en het voelen.
Het model bied veel inzicht omdat het hierin zowel de cognitieve (denkluik) als de gevoelskant (zijnsluik) van hoogbegaafd persoon belicht.
Het denkluik
Het fundament van het denkluik is het hebben van een hoge intelligentie. In een zogeheten Gauss-curve zien we dat slecht 2,3 % van de bevolking een IQ score heeft boven de 130, de grens die doorgaans wordt aangehouden als hoogbegaafdheidsgrens. Het denkluik bestaat verder uit een groot creatief denkvermogen en een hoge mate van motivatie. Deze onderdelen uiten zich in een grote leerhonger en gedrevenheid.
Het zijnsluik
Het zijnsluik bestaat uit 4 opvallende eigenschappen die het functioneren van (hoog)begaafde mensen mee bepalen.
- Ze hebben vaak een groot rechtvaardigheidsgevoel
- Ze hebben een kritische instelling
- Ze kennen een intense gevoeligheid
- Ze leggen de lat erg hoog voor zichzelf en hun omgeving
Rechtvaardigheidsgevoel
We zien een sterke focus op wat eerlijk is en wat niet. Ze hechten waarden aan afspraken en het hiervan nakomen. Eerlijkheid en authenticiteit dragen ze hoog in het vaandel. Normen en waarden zijn leidend in het leven en hebben dit nodig om echt in verbinding te staan met de mensen om hen heen.
Kritisch zijn
Door het sterke denkvermogen en hun snelheid om complexe situaties te overzien zullen hoogbegaafde personen snel problemen overzien en kansen benutten. Door het sterke waarnemen en de diepe integratie van alle informatie zien we vaak kritische analyses. In de praktijk wordt kritisch ingesteld zijn vaak verkeerd geïnterpreteerd en worden deze personen weggezet als betweterig of arrogant. Als je het kritisch zijn gaat waarderen zie je eerlijke en authentieke mensen die tot prachtige creatieve ideeën kunnen komen.
Intense gevoeligheid
Volgens Kieboom uit de gevoeligheid zich op twee fronten. Ten eerste maken ze zich door hun intellectueel talent zich vaak zorgen. Door het sterke bewustzijn beleven ze een grote intensiteit mbt problemen en mogelijk gevaar. Ze kunnen in de praktijk veel beren op de weg zien en angsten ontwikkelen. Ook zien we een grote gevoeligheid voor het waarnemen en verwerken van verschillende prikkels. Ze kunnen sterk inleven in de van emoties van de ander. Ze ervaren al snel of iemand in bepaalde situaties oprecht en authentiek is. Als ze met anderen in aanraking komen die iets anders zeggen dan dat ze uitstralen, is het vertrouwen weg. Deze eigenschap kan ook als positief worden ervaren. In een omgeving met oprechte en ondersteundende personen neemt de loyaliteit en energie richting die persoon enorm toe. Bij de omschrijving van deze eigenschap zien we een zeer sterke overeenkomt met hoogsensitiviteit.
Het vermogen om de lat hoog te leggen
Als je divergent denkt, zul je een opdracht vaak complexer aanvliegen dan misschien van je verwacht wordt. De verwachting van een hoogbegaafde is alleen meestal niet realistisch. Als dit betekent dat je onrealistische eisen aan jezelf stelt, leidt dit vaak tot opgeven of het niet eens beginnen aan een taak. Het ontwikkelen van faalangst of in de overdrive gaan zien we hier vaak ontstaan. Met hun hoge denkvermogen overtuigen hoogbegaafden zichzelf om het maar niet te hoeven doen. Het komt er dus op neer dat ze niet om kunnen gaan met de verwachtingen die ze vaak zichzelf opleggen die gepaard gaan met de uitdagingen.
Deze eigenschap kan uiteraard ook heel vaak positief werken! In combinatie met hun sterke denkvermogen en de complexiteit van redeneren komen hoogbegaafde personen tot unieke en creatieve prestaties. Het is belangrijk dat hun verwachtingen realistisch en haalbaar zijn en dat ze gedurende het proces ruimte voelen om bij te sturen waar nodig.
Anders voelen
De vier eigenschappen die samen het zijnsluik vormen zijn er heel vaak verantwoordelijk voor dat hoogbegaafden zich anders voelen. Vanwege hun hoge intelligentie en bewustzijnsniveau voelen ze haarfijn aan wat ze denken, waarnemen en voelen. Doordat ze beschikken over een duidelijk hoger bewustzijn raken we hier de kern van hoogbegaafdheid. Hier gaat het dus niet over hoeveel je weet, wat je kunt of hoe hoog je IQ is. De vier omschreven eigenschappen van het zijnsluik werken als een vergrootglas op een ontwikkelingspotentieel waar iemand mee is geboren.
Ik kan vanuit mijn praktijk helpen inzicht te geven in jezelf en je ontwikkelings potentieel of van je kind te benutten in de juiste passende omgeving.