Zijn er evolutionaire voordelen van het hoogsensitieve brein?

Hoogsensitiviteit komt voor bij zeker 15 tot 20 % van de wereldbevolking1. De verdeling tussen mannen en vrouwen is hierbij gelijk en de verschillen in temperament tussen mensen mét en mensen zonder hoogsensitiviteit zijn zelfs al op jonge leeftijd zichtbaar. Evolutionair gezien zou je verwachten dat de karaktertrek hoogsensitiviteit langzaamaan verdwijnt omdat de meerderheid van de bevolking niet hoogsensitief is. Hoe kan het dan dat we toch kunnen stellen dat 15 – 20% van de mensheid hoogsensitief is?

Responsieve versus reactieve babies

Ontwikkelingspsycholoog Jerome Kagan heeft onderzoek naar gedaan de verschillen op jonge leeftijd2. Hij onderzocht hoe baby’s van vier maanden oud reageerden op nieuwe prikkels (bijvoorbeeld een mobiel met kleurrijke figuren boven hun bed of box). Uit dit onderzoek kwamen twee soorten temperament duidelijk naar voren: 20% van de kinderen reageerde sterk, ze bewogen veel, maakten veel stresshormonen aan, leken angstig en waren veel aan het huilen. Deze kinderen omschreef hij als inhibited ofwel responsief. Een andere groep van 40% van de kinderen reageerde nauwelijks op nieuwe prikkels en bleven rustig, deze labelde hij als uninhibited ofwel reactief. De eerste groep kinderen zouden we met de kennis van nu hoogsensitieve kinderen noemen door het sterkere reageren op prikkels. Ze zijn responsief!

Hoogsensitiviteit in de dierenwereld

Ook in de dierenwereld reageert een minderheid van de groep responsief. Onderzoeker Wolf en zijn team hebben meer dan honderd diersoorten bekeken en zag dat er duidelijk twee verschillende reactiepatronen te zien waren3. Een groep die onafhankelijk van de omgeving impulsief reageert en een kleine groep die lang observeert en hun gedrag aanpast aan de omgeving. Deze observatie en aanpassing kost meer energie, maar doordat ze voorzichtiger zijn vergroten ze de overlevingskansen voor de hele groep! De mix van impulsief reageren en de kat uit de boom kijken lijkt dus essentieel voor het voorbestaan van een groep. Een kleine groep die observeert en zich aanpast (dus 15 tot 20%) lijkt het meest passend, anders wordt een groep traag en log.

Evolutionaire voordelen

Ondanks dat hoogsensitieve mensen dus in de minderheid zijn, zijn ze – net als bij dieren – wel essentieel geweest in de evolutie omdat het de tegenpool is van snel, dapper en risicovol reageren op verschillende situaties. Een mooi artikel hierover kwam ik onlangs tegen op de website van Guus Zijlstra: HSP als vaandeldragers van de nieuwe wereld.

Hoogsensitiviteit is een eigenschap die bepaalt hoe we de wereld om ons heen waarnemen en deze informatie verwerken. Er ontstaat een bedachtzaamheid waarbij zaken vergeleken worden met eerdere ervaringen uit het verleden (pause-to-check systeem). Hierdoor hebben hoogsensitieve mensen vaak een sterke intuïtie, een rijke verbeelding, kunnen ze genieten van perfectie en ontstaan er creatieve ideeën en oplossingen. Doordat je meer openstaat voor je omgeving heb je een groter vermogen tot leren, kun je de impact van positieve omstandigheden beter benutten, ervaar je intensere emoties en geniet je immens van schoonheid. Een groot evolutionair voordeel voor jezelf, de groep en de maatschappij!

De hersenen van een HSP

Hoogsensitiviteit ontstaat in het brein en is daar met fMRI scans4 ook aantoonbaar doordat er meer (sociale) hersengebieden actief zijn bij het uitvoeren van taken.

Een fMRI scan van een HSP
Een fMRI-scan van een HSP

Meerdere actieve gebieden zorgen voor een hoger energieverbruik en het kost ook meer energie en tijd om alle prikkels te verwerken. Het is belangrijk om op tijd een pas op de plaats moeten maken en je batterij weer op te laden.

De uitdagingen

De grootste uitdagingen van hoogsensitiviteit is dus je energiemanagement en de tijd die het kost om alle opties te overwegen en actie te ondernemen. Je bent sneller moe, je reageert minder vlot en bent eerder overprikkeld dan een non-HSP.

Ik kan jouw helpen om deze keerzijdes in voordelen om te buigen. Wil je weten hoe? Neem dan vrijblijvend contact met me op!

  1. Elaine Aron: “Your trait is normal. It is found in 15 to 20% of the population–too many to be a disorder, but not enough to be well understood by the majority of those around you.”
  2. Kagan, J. (1997) Temperament and the Reactions to Unfamiliarity, In: Child Development, Vol 68, no.1, pp 139-143
  3. Wolf et al. (2008), Evolutionary emergence of responsive and unresponsive personalities, In: PNAS, vol. 105, no 41, 15829
  4. Bianca P Acevedo et al., The highly sensitive brain: an fMRI study of sensoryprocessing sensitivity and response to others’ emotions, In: Brain Behavior 2014 Jul;4(4):580-94.